الاستومر و پیشینه تاریخی آن میتواند جالب توجه باشد. برای دانستن چگونگی به وجود آمدن الاستومرها و علت مورد توجه قرار گرفتن آنها در این مقاله با ما همراه باشید.
الاستومر چیست؟
اگر بخواهیم تعریف خوبی از الاستومر ارائه دهیم به عنوان یک تعریف کلی الاستومرها دسته بسیار بزرگی از مواد هستند که در گروه پلیمر ها قرار میگیرند، ویژگی بسیار بارز این مواد قابلیت ارتجاعی آنها است. و حتی نام این مواد از بخش “الاستو” تشکیل شده که از کلمه “الاستیک” به معنای ارتجاعی، گرفته شده است.
قابلیت ارتجاعی الاستومرها این امکان را برای این مواد فراهم میکند که بعد از اعمال نیرو به آنها (به عنوان مثال کشش، فرض کنید الاستومری را از دو طرف بکشند) و حذف نیرو، قطعه الاستومر ی به حالت اولیه خود در اثر اندک زمانی باز شود.
چگونگی ساخت الاستومرها
بومیان آمریکای جنوبی از درخت هوآ (Hevea) برای ضد آب کردن بند کفش هایشان استفاده میکردند. کلمه rubber (لاستیک) از اولین کاربرد لاستیکها سرچشمه گرفته است. زیرا rub به معنی تمیز کردن و پاک کردن است. (مانند پاک کنهای مداد)
در قرن هجدهم زمانی که لاستیک در اروپا ظاهر شد، از آن برای ساخت بند کفش و بندهای لاستیکی استفاده میکردند. همچنین انواع مختلف مواد را برای دادن خاصیت ضد آب به آنها با لاستیکها آغشته میکردند. اما عملکرد محصولات لاستیکی بسیار ضعیف بود چرا که با تغییرات دما خواص آنها دچار نوسان میشد و حالت چسبناکی پیدا میکردند. تا اینکه در سال ۱۸۳۹ چارلز گودیر، تقریبا بطور تصادفی پخت لاستیک ها (vulcanization) را کشف کرد. پخت لاستیک سبب میشد لاستیک در یک وضعیت مشخص با ثبات بسیار بیشتری باقی بماند و با تغییر شرایط محیطی دچار تحولات اساسی نشود.
خواص الاستومرها
منحنی تنش کرنش الاستومرها در حالت رفت و برگشت نیرو (اعمال تنش و حذف آن) دارای اختلاف بسیار اندکی است و این به معنای پایین بودن hysteresis یعنی اتلاف انرژی (بصورت گرما) بسیار پایین است، در حقیقت همین ویژگی سبب برگشت پذیر بودن مواد الاستیک و خاصیت ارتجاعی آنها است.
اینکه الاستومر دقیقا چه خاصیتی داشته باشد وابسته به نوع لاستیک، اجزای کامپاند، روش اعمال نیرو و انجام تست، فرایند تولید و شکل و طرح محصول است.
انواع الاستومرها
از میان انواع الاستومرها به تعدادی از آن ها اشاره مینماییم:
- نچرال رابر (NR)/ پلی ایزوپرن: نچرال رابر یا لاستیک طبیعی زمانی استفاده میشود که محصول نیازمند خواص ویژه حرارتی و … نباشد. این رابر دارای خواص مکانیکی بسیار خوبی بوده و فرایند پذیر است و همچنین دارای قیمت مناسبی نیز است.
از جمله دیگر رابرهای مشابه که می توان نام برد SBR (استایرن بوتا دی ان رابر) است. - بوتیل رابر(IIR)، کلرو بوتیل رابر (CIIR)،برومو بوتیل رابر(BIIR): دسته دوم رابرهایی که میتوان نام برد لاستیکهایی هستند که مقاومت خوبی در برابر اوزون و هوا دارند و در برابر گازها و روغنهای گیاهی نفوذ ناپذیرند یا مقاومت بالایی دارند.
- نیتریل رابر(NBR): این الاستومر دارای مقاومت بالایی در برابر روغن ها هستند اما در برابر اوزون و اثرات محیطی مقاومت بالایی ندارند.
- کلروپرن رابر(CR): این دسته از الاستومرها مقاومت خوبی در برابر روغنهای گیاهی، روغنهای نفتی و آلیفاتیک دارند، اما در برابر روغنهای آروماتیک مقاومت بالایی ندارد.
- سیلیکون رابر: مقاومت این الاستومر در برابر سرما، گرما و هوا بالا می باشد و اصطلاحا عایق حرارتی خوبی است اما دارای خواص مکانیکی بالایی نیست.
کاربرد الاستومرها
الاستومرها با خواص ویژهای که دارند میتوانند کاربردهای متنوعی داشته باشند. از جمله این کاربردهای الاستومرها عبارتند از استفاده از الاستومرها در:
- درزبندی و عایق
- ضربه گیر
- لاستیک خودرو
- فیلم ها، نوار ها و پوشش های ضد آب
- لرزه گیر
- شلنگ
- واشر
- لوله
- بسته بندی
- چرم مصنوعی
- کانوایر
و…